နိုင်စွမ်း
ညပိုင်းမီးလာချိန်လေးမှာ ဘာသာပြန်အလုပ်တွေ တွန်းပြီးလုပ်နေရလို့ ‘နဒီမင်္ဂလာ နံက်ခင်းလေး’ နဲ့ ဝေးနေခဲ့ရတဲ့အတိုင်း နေသားကျသလို ဖြစ်နေခဲ့ရတာ ကြာပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ (အောက်တိုဘာ ၈) မနက်ခင်းမှာတော့ ကျေးငှက်သံလေးတွေကို နားကလေးစွင့်ပြီး မျက်လုံးလေးဖွင့်ကြည့်လိုက်တော့ အခန်းထဲကို တိုးဝင်လာတဲ့ လင်းရောင်ခြည်ပျပျလေးနဲ့ မိုးနံ့ သင်းသင်း လေပြေချိုလေးကို ခံစားရမိတော့ အိပ်ရာထဲမှာ ဆက်မနေနိုင်တော့ဘဲ အခန်းနောက်ဘက်ရှိ ပြတင်းပေါက်ကနေ သောက်ရှူးကြယ်စင်လေးကို ကြည်လင်စိတ်လေးနဲ့ ငေးနေမိပါရော။
သို့ပေမဲ့ ခဏအကြာမှာ ဘာသာပြန်ဖို့အလုပ်ကို စိတ်ကရောက်သွားပြီး ကွန်ပျူတာကိုဖွင့်လိုက်တော့…ကျနော့်ရဲ့ ကြည်လင်စိတ်လေးကို ဝါးမြိုသွားတာက အွန်လိုင်းမှာတက်လာတဲ့ သတင်းတွေပါ။ ယူကရိန်းအရေးကိုလည်း အဆက်မပြတ် စောင့်ကြည့်၊ နားထောင်၊ ကိုယ့်ပြည်တွင်းရေးကိုလည်း မျက်ခြည်မပြတ် နားထောင်၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ရေးနဲ့ ဆက်စပ် ပြီးလည်း လေ့လာ၊ အင်အားကြီးနိုင်ငံတွေရဲ့ တရားမျှတမှုထက် ကိုယ်ကျိုးစီးပွားအဓိက မူဝါဒ၊ သဘောထားတွေကိုလည်း လေ့လာ… စသဖြင့်လုပ်နေလေ့ရှိရာက ဒီနေ့ကျတော့ တစ်မျိုး…။ ‘ဂါဇာ’ အရေးအခင်းတဲ့။
ဒါနဲ့ ဘယ်လိုက ဘယ်လိုဖြစ်ခဲ့တာလဲ? နောက်ထပ် ဘာတွေထပ်ဖြစ်လာဦးမလဲ?။ ဒီပြဿနာက အခုမှဖြစ်တာမဟုတ်..။ နှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းက စတင်လာခဲ့တာပါ။ ဘယ်သူက လွန်တာလဲ?။ ဘယ်သူ့ကြောင့် ဖြစ်တာလဲ?။ ဆိုတာတွေကို တွေးမိပြီး စိတ်အတွေးက အမျိုးမျိုးရှုပ်ထွေးသွားရတယ်။ အတ္တအလို မဖက်ဘဲ… ဗုဒ္ဓဟောကြားတဲ့ “ဤလောကမှာ ‘အကြောင်း’ ကင်းပသော အကျိုး မရှိသကဲ့သို့ ‘အကျိုး’ ကင်းပနေသော အကြောင်းဟူ၍လည်း မရှိ” ဟူသည့် ဒေသနာအတိုင်း ဖြစ်စဉ်ဖြစ်ရပ်တိုင်းရဲ့ အရင်းမူလကို သေချာပြန်စဉ်း စားပြီး အဖြေရှာမှသာ ငြိမ်းအေးနိုင်မယ်လို့လည်း တွေးနေမိပါတယ်။
သို့ပေမဲ့ အများစုက အရင်းခံအကြောင်းတရားထိရောက်အောင် မလေ့လာကြသလို မစဉ်းစားကြပါ။ လတ်တလောဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေအပေါ်မှာပဲ စိတ်ခံစားမှု အလိုဖက်ပြီး သတ်မှတ်ဆုံးဖြတ် လုပ်ဆောင်နေကြတာက အမှန်တရားနဲ့ရော ငြိမ်းအေးမှုနဲ့ပါ ဝေးဝေးပြီး ကွာလှမ်းစေတာပါပဲ။ ပိုဆိုးတာက အတ္တအလိုစွဲပြီး ဘက်လိုက်တင်ဆက်နေတဲ့ သတင်း မီဒီယာတွေပါ။ ကမ္ဘာ့အရေးမှာရော… မြန်မာ့အရေးမှာပါ ပြည်သူကိုမျက်နှာမူတဲ့ ပြည်သူ့အကျိုးစီးပွားကို ရှေးရှုတင်ပြတဲ့ သတင်းမီဒီယာဆိုတာ အလွန့်အလွန်နည်းပါး ရှားပါးလှပါ တယ်။ ပြည်သူတို့ရဲ့ နား၊ မျက်စေ့သဖွယ်ဖြစ်တဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေက ဖြောင့်မတ်မှန်ကန်တဲ့ ရပ်တည်ချက်နဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့ စဉ်းစားဝေဖန်နိုင်တဲ့ ဦးနှောက်နဲ့ ခံစားနားလည်စေတဲ့ နှလုံးသားကို ဖွင့်လှစ်တင်ပြပေးရမှာပါ။
“ သတင်းမီဒီယာဆိုတာ အလွန့်အလွန်နည်းပါး ရှားပါးလှပါတယ်။ ပြည်သူတို့ရဲ့ နား၊ မျက်စေ့သဖွယ်ဖြစ်တဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေက ဖြောင့်မတ်မှန်ကန်တဲ့ ရပ်တည်ချက်နဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့ စဉ်းစားဝေဖန်နိုင်တဲ့ ဦးနှောက်နဲ့ ခံစားနားလည်စေတဲ့ နှလုံးသားကို ဖွင့်လှစ်တင်ပြပေးရမှာပါ“
[သတင်းမီဒီယာ ဘက်လိုက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သတင်းမီဒီယာ စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ (Watchdog Groups) တွေ နိုင်ငံတကာမှာ ပေါ်ပေါက်လာနေတဲ့အကြောင်း၊ ဒီအဖွဲ့က သတင်း မီဒီယာလောကရဲ့ ဘက်လိုက်ပြီး ရေးသားဖော်ပြချက်တွေကို ပြန်လည်ဖော်ထုတ် တင်ပြပေးနေသည့် အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ကြောင်းနဲ့ ရစ်ချတ်အယ်လင်နယ်ဆင် (Richard Alan Nelson) ဆိုသူက ၂၀၀၄ ခုနှစ်မှာ Tracking Propaganda to the Source: Tools for Analyzing Media Bias ဆိုတဲ့ စာအုပ်တစ်အုပ်ရေးခဲ့ရာမှာ သတင်းမီဒီယာ ဘက်လိုက်မှု ရှိ၊ မရှိကို အ ချက် ၁၂ ချက်နဲ့ တိုင်းတာနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားတာတွေကို အလျဉ်းသင့်ရင် ဆက်လက်တင်ဆက်ပါမယ်။]
အဲဒီလို ဘက်နှစ်ဖက်နဲ့ ဖြစ်ပွားမှုစတင်ရာ ရင်းမြစ်အကြောင်းတရားတွေကို တင်ပြမှုမရှိဘဲ တစ်ဖက်သတ် လွှင့်ထုတ်တင်ပြပေးနေတာတွေကို တွေ့မြင်ကြားသိလိုက်ရတော့ ဆရာ သစ္စာနီရဲ့ ဖေ့စ်ဘုတ်စာမျက်နှာမှာ တင်ပြထားတဲ့ ‘ရှင်တမ်းစာ’ ကဗျာစာစုထဲက ‘ရှင်တမ်းစာ ၅’ ကို ဘာသာပြန်ပြီး တင်ပြလိုစိတ်ဖြစ်လာပါတယ်။ (ဒီကဗျာလေးကို ဘာသာပြန်ဖို့ အတွက် ဆရာအားခွင့်တောင်းပြီးမှ ဘာသာပြန်တာပါ။ ဆရာ့ကိုလည်း ကျေးဇူးတင်ပါတယ်)
ကဗျာခေါင်းစဉ်ကို ဖတ်မိမိချင်း အတော်ခေါင်းခြောက်သွားရတယ်။ ‘သေတမ်းစာ’ (Will) ဆိုတာ လူတစ်ယောက် မကွယ်လွန်မီက သူကွယ်လွန်သေဆုံးပြီးတဲ့အခါ ကျန်ရစ်သူတွေ က သူ့ရဲ့လိုလားမှုတွေကို လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ မှာ ကြားတာပါ။ ဒါပေမဲ့ ‘ရှင်တမ်းစာ’ ဆိုတော့ Living Will လို့ ဘာသာပြန်ဖို့ မသင့်လှ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကဗျာမှာပါတဲ့ အကြောင်းအရာနဲ့ မဆီလျော်ဘူးလို့ ခံစားမိလို့ပါ။ ဒါဆိုရင် ဘယ်လိုဘာသာပြန်ရင် ကောင်းမလဲ။ ကဗျာလေး ကို ဖတ်ကြည့်ပါဦး။
“ရှင်တမ်းစာ ( ၅ )”
ပြတင်းပေါက်က ဝင်လာတဲ့
နေရောင်ကအစ ဇောက်ထိုးကြီး။
(လုံ့လကြီးမားစွ) ဒေဝဒတ်ကလည်း
လေးအသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း တဲ့။
လူတွေ… အောက်စီဂျင်ကိုသာ
အသက်ကယ်အင်္ကျီလို ဝတ်ထားကြ၊၊
ပျော်တော့ ပျော်ပါတယ်
မီးတောင်ထဲက ချော်ရည်လို။
သစ္စာနီ
စက်တင်ဘာ ၂၀၊ ၂၀၂၃
ကဗျာကိုဖတ်ပြီး အထက်မှာ ကျနော်တင်ပြခဲ့တဲ့ ခံစားချက်နဲ့ တိုက်ဆိုင်နေပါရော။ ဒါနဲ့ ဘာသာပြန်ဖို့ ‘စိတ်’ ရောက်သွားတာပါပဲ။ ဂါဇာပဋိပက္ခကို ပြန်ကြည့်ရင် ရှည်လျားလှတဲ့ ပါလက်စတိုင်းနဲ့ ဂျူးတို့ရဲ့ သမိုင်းကြောင်းနဲ့ သူတို့ရဲ့ ရပ်တည်မှု၊ ယုံကြည်မှုတွေကို ပြန်မကြည့်ရင်… အရင်းခံအကြောင်းကို မတင်ပြရင်… မသုံးသပ်နိုင်ရင်… ပြီးတော့ ‘အကြောင်းနဲ့ အကျိုး’, ‘အကျိုးနဲ့ အကြောင်း’ စဉ်တွေကို မီဒီယာတွေက လေ့လာသုံးသပ် မတင်ပြရင်… သာမန်ပြည်သူတွေအနေနဲ့ လတ်တလော သိမြင်လာမှုအရ ကြိုက်သည်ဖြစ်စေ မကြိုက် သည်ဖြစ်စေ၊ လိုလားသည်ဖြစ်စေ မလိုလားသည်ဖြစ်စေ ရွေးချယ်စဉ်းစား ဆုံးဖြတ်စရာ အခွင့်အလမ်းနည်းပါးနေမှာပါပဲ။ ‘အောက်စီဂျင်’ ဆိုတဲ့ စကားလုံးလေးကို ပြန်ကြည့်ရင် လက်ရှိကာလမှာ လူတိုင်း မရှိမဖြစ်၊ မသိမဖြစ်ဆိုတာက ‘သတင်းအချက်အလက်’ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတွေဟာ လူတိုင်းရဲ့ ရှင်သန်ရပ်တည်ခွင့်နဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်စပ်နေတယ်လို့ ထပ် ဆင့်ခံစားရနိုင်ပါတယ်။
ဒါနဲ့ ကျနော်က ‘ရှင်တမ်းစာ’ ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်ကို ‘Will’ ဆိုတာလေးလည်း ပါစေချင်မိတယ်၊ ဒါကြောင့် ‘Willy-nilly Lettering’ လို့ ဘာသာပြန်ပါတယ်။ Lettering ဆိုတာက ခံစား မိတဲ့အတိုင်း ချရေးလိုက်တာပါပဲ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကဗျာရှင်ဟာ ပထမဆုံး ပြတင်းပေါက်ကဝင်လာတဲ့ ‘နေရောင်’ ရဲ့ ကမောက်ကမအဖြစ်ကို ဖွဲ့တယ်။ ပြီးတော့ ဓမ္မနဲ့ အဓမ္မ ကြားမှာလည်း တစ်ဆက် တစ်စပ်တည်း… အလင်းနဲ့ အမှောင်လို… ဒါမှမဟုတ် လက်ဖဝါးနဲ့ လက်ဖမိုးလို… တစ်ပါတည်း ပါလာတာက ‘လေးအသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း’ တဲ့။ ပြီး တော့ (လုံ့ လကြီးမားစွ) ဆိုတာကို ကျနော်က အီဒီယမ်အသုံး (Getting there!) လို့ ဘာသာပြန်ပါတယ်။
ဘာသာပြန်ရင်း ပိုပြီး ‘ခေါင်းစား’ ဆုံးအဖြစ်က ‘ပျော်တော့ ပျော်ပါတယ်’ ဆိုတဲ့ စကားစုပါ။ melt, thaw, dissolve, liquefy ဆိုတဲ့ စကားလုံးတွေနဲ့ ဘယ်လိုမှ အဆင်မပြေတာနဲ့ အဲဒါကို ‘Yet I am happy-sappy’ လို့ ဘာသာပြန်ပါတယ်။ သို့ပေမဲ့ alike ‘ထပ်တူထပ်မျှ’ ဆိုတာကိုလည်း သေချာတွဲသုံးပြီး ဘာသာပြန်ပါတယ်။
“ရှင်တမ်းစာ ( ၅ )”
ပြတင်းပေါက်က ဝင်လာတဲ့
နေရောင်ကအစ, ဇောက်ထိုးကြီး။
(လုံ့လကြီးမားစွ) ဒေဝဒတ်ကလည်း
လေးအသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း တဲ့။
လူတွေ… အောက်စီဂျင်ကိုသာ
အသက်ကယ်အင်္ကျီလို ဝတ်ထားကြ၊၊
ပျော်တော့ ပျော်ပါတယ်
မီးတောင်ထဲက ချော်ရည်လို။
သစ္စာနီ
စက်တင်ဘာ ၂၀၊ ၂၀၂၃
“Willy-nilly Lettering 5”
Entering through the window,
The sunbeams that reached upside down.
(Getting there!) Devadatta, too
For four Athin-chaei* and One lakh of Aeon.
People, they are… only the oxygens
Wearing like their life-jackets.
Yet I am happy-sappy
But alike lavas in a volcano.
Thitsar Ni
September 20, 2023
Translated by Naing Swann
(*) is equal to the number 140 zeros followed after 1
အနုပညာချစ်ခြင်းများစွာဖြင့်-
နိုင်စွမ်း
အောက်တိုဘာ ၁၅, ၂၀၂၃
ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာထဲက ခေတ်ပြိုင်ကဗျာတစ်ပုဒ် ဘာသာပြန်ခြင်း အတွက် မှတ်ချက်များ 0 ခုရှိပါတယ်